جمیله خرازی:تاریخچه موسیقی سنتی ایران

رپرتاژ الگوهای ملودی در موسیقی سنتی ایران در سیستم ها و مدهای مختلف سازماندهی شده است. هفت سیستم اصلی که هر کددام یک دستگاه ، و پنج سیستم ثانویه که هر کدام آواز نام دارند. موزیک معمولا شامل یک ساز سولو یا یک ابزار موسیقی همراه با صدا است که اغلب اشعار شاعران عارف فارسی می خوانند. موزیک دانان بصورت بداهه ملودی سنتی را می نوازند و از تعدادی آلات موسیقی مانند تار، سنتور، و کمانچه استفاده میکنند. دفاتر نت حاوی تحلیل موزیک فارسی و نت های قطعات هستند.

دستگاه:

هر دستگاه موسیقی ایرانی، پیوستگی از پرده های مختلف موسیقی ایرانی است که  شور و شعف خاصی را به شنونده انتقال میدهد.

آواز

آواز معمولا قسمتی از دستگاه مورد نظر است که می توان آنرا دستگاه فرعی نامیدو آواز از نظر فواصل با دستگاه مورد نظر یکسان یا شبیه بوده و می تواند شاهد و یا ایست متفاوتی داشته باشد.

موزیک سنتی ایران

موزیک سنتی ایران به نوعی یک پیغام است، نوایی از اعماق ناخودآگاه هنرمند. موسیقی سنتی عمیقا با تاریخ و فرهنگ کهن ایران درهم تنیده شده. بیان شادی ها، عشق ها،غم ها، تلاش و کوشش، همه پیروزیها و شکستهایی که مردمان آسیای غربی طی هزاران سال تجربه کرده اند.

جمیله خرازی:

” چیزی شبیه معجزه است که مردمان ایران زمین توانسته اند موسیقی سنتی خویش، ابهت هنر، نوع زندگی و نگرش سخاوتمندانه خود را علی الرغم تجاوزات خارجی مرگبار سالم حفظ کردند.”

ساکاتا (۱۹۸۳):

“موسیقی سنتی ایرانی یا موسیقی کلاسیک ایرانی در واقع سنت و موسیقی بومی ایران و کشورهای پارسی زبان، دانش و هنر موسیقی، صدا و نمایش موسیقی است. “

جمیله خرازی- تاریخچه موسیقی ایرانی

جمیله خرازی بانوی هنرمند، حامی هنر وانسانیت، می گوید: ” نه تنها آثار موسیقی سنتی ایران  بلکه آثار هنرمندی ایرانیان در تمامی آثار باستانی به جا مانده از پیشینیان مانند مهر نگاره های تپه چغامنش در دزفول، مهرنگاره ایی که سیمایی از بزم رامشگران را به تصویر کشیده است با توجه به جزئیات آنها قابل درک و مشاهده است. طرح نوازندگان چنگ و شیپور و تنبک، آوازه خوان و غیره همگی در این آثار به زیبایی نقش بسته اند.” دیدار از این آثار تاریخی خالی از لطف نخواهد بود.

ریشه ها ی موسیقی کلاسیک ایران

شواهد باستان شناسی نشان میدهد که ایرانیها در دوره ایلامیها حدود ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح از آلات موسیقی استفاده میکردند. در مورد موسیقی فارسی در زمان باستان و مخصوصا در مورد موسیقی دوره هخامنشیان چیز زیادی کشف نشده است. اسکندر کبیر گفته است که شاهد ملودیها و آلات موسیقی بسیاری زیادی در زمان تهاجم خود بوده و موسیقی نقش بسیار مهمی در فعالیت های مذهبی دارد.

موزیک همچنین نقش مهمی در کاخ های پادشاهان ساسانی و بعدها در امپراطوری ساسانی بازی کرده است. در این دوره، ما موسیقدانان درباری مانند باربد و آلات موسیقی که استفاده میشده مانند چنگ، عود، فلوت، نی انبان و غیره را می شناسیم. طبق قوانین دوره ساسانی، موسیقی مودال (modal) توسط یک موسیقی دان برجسته دربار، باربد، توسعه پیدا کرد و به نام خسروانی عرضه شد.

درحالیکه سنت موسیقی کلاسیک در ایران اسامی مشابه بعضی از مدهای همان منطقه را پشتیبانی می کند غیر ممکن است بدانیم که آیا آنها مشابه هستند یا خیر زیرا هیچگونه شواهدی از نت نویسی موسیقی  از دوران ساسانی وجود ندارد.

توسعه موسیقی پارسی سنتی بعد از آمدن اسلام در ایران شروع شد، در قرون وسطی و خلق شکل امروزی، سنت موسیقی کلاست مستقیما به سیستم های موسیقی سلسله صفوی متصل است. بعد از سلسله قاجار به شکل امروزی بازسازی شد.

احیا و تاثیر غرب

در قرن نوزدهم پادشاه قاچار-ناصرالدین شاه- رییس بزرگ موسیقی بود. او بسیاری از موسیقی دانان بزرگ را پشتیبانی و حمایت کرد، در میان آنها میرزا عبداله فراهانی کسی که سنت های موسیقی پارسی را گردآوری و سازماندهی کرد تا پایه موسیقی سنتی پارسی معاصر را که به نام “ردیف” شناخته شده تشکیل دهد.

در سال ۱۸۶۲، پروسه غربی سازی شروع شد زمانی که ناصرالدین شاه دستور تشکیل گروه سرود ارتش را همانطور که در اروپا دیده بود صادر کرد. این گروه موزیک در هنگاهم راهپیمایی ها، رقص لهستانی پولکا، و والتز قطعات موسیقی را می نواختند. یک موسیقیدان فرانسوی، به نام آلفرد لامیر، برای اجرای گروهی سنتی سازهای بادی، شیپور، ترومپت، و پرکاشن دریک گروه کنسرت غربی استخدام شد. او بسیار موفق بود بطوری که در پایان قرن ۱۹، در مدرسه موسیقی تهران آلات موسیقی غربی و تئوری موسیقی را تدریس میکرد.